Podstawą scenariusza stał się pierwszy tom "Emancypantek" Bolesława Prusa. Przedstawiane w filmie wydarzenia widziane są oczami Madzi Brzeskiej, naiwnej, młodziutkiej nauczycielki z pensji pani Latter. Hanna Mikuć w tej roli stworzyła prawdziwy psychologicznie wizerunek niewinnej dziewczyny, obserwującej cynizm tego świata.

Akcja toczy się w Warszawie u schyłku XIX wieku. Emma Latter (w tytułowej roli - Barbara Horawianka), osoba silna i władcza, boryka się z coraz poważniejszymi problemami finansowymi. Rodzice uczennic zalegają z opłatami, a jej własne dzieci mają coraz większe wymagania. Syn Kazimierz, utracjusz i hulaka, wyłudza od matki duże sumy, kłopotów przysparza jej także dorosła już córka Helena, która bezskutecznie usiłuje skłonić do małżeństwa milionera Solskiego. Pani Latter, która przez całe życie troszczyła się o to, by jej dzieciom niczego nie brakowało, zadręcza się teraz ich niepowodzeniami i zaniedbuje sprawy pensji. Szkoła dla dobrze urodzonych panien powoli traci swój prestiż, a przełożona - autorytet. Piętrzą się niepokojące zdarzenia. Dama klasowa Joanna wraca do domu późną nocą, a wieść niesie, że łączą ją bardzo bliskie więzi z synem pani Latter. Klara Howard, zdeklarowana emancypantka, podburza uczennice przeciwko nauczycielowi matematyki, przeciwnikowi idei wyzwolenia kobiet. Panna Klara podkochuje się w studencie Kotowskim, który jednak większą sympatią darzy młodziutką Manię Lewicką. Jego listy do uczennicy, przesyłane ukradkiem i niespodziewanie ujawnione, wywołują wielkie oburzenie. Do Warszawy przybywa zaniepokojony wuj dziewczyny z zamiarem zabrania jej z pensji. Pan Lewicki od lat darzy uczuciem panią Latter i prosi ją o rękę, jednak Emma nie daje mu wyraźnej odpowiedzi, zaabsorbowana swoimi kłopotami, które wciąż się mnożą. Wiadomość, że ukochany syn Kazimierz fałszował podpisy matki na wekslach, przepełnia czarę goryczy. Doprowadzona do bankructwa pani Latter niespodziewanie opuszcza Warszawę. Tylko Madzia Brzeska zna cel jej podróży.